Το κάστρο των Ιωαννίνων είναι κτισμένο σε μικρή βραχώδη
χερσόνησο στη δυτική όχθη της λίμνης. Από την οχύρωση, όπως αυτή εξελίχθηκε μετά τις
ριζικές ενδεχομένως εργασίες του 13ου αιώνα, αλλά και τις προσθήκες ή βελτιώσεις του
14ου αιώνα, διατηρείται σήμερα ένα μεγάλο μέρος, λιγότερο ή περισσότερο αναγνωρίσιμο,
στο σημερινό κάστρο. Ένα μεγάλο μέρος των βυζαντινών τειχών διατηρείται κατά μήκος
της οδού Ιουστινιανού, ενώ αρκετά τμήματά του σώζονται επίσης σε άλλα σημεία του
κάστρου. Στην νοτιοανατολική ακρόπολη, που είναι περισσότερο γνωστή ως Ιτς Καλέ,
πολύ κοντά στο χώρο που υψώνεται σήμερα το Φετιχιέ τζαμί, ήταν πιθανότατα κτισμένος ο
ναός του Αρχαγγέλλου Μιχαήλ, ο οποίος σύμφωνα με αρκετούς ερευνητές
υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός της πόλης.
Η σημερινή επιβλητική οχύρωση του κάστρου έχει, στο μεγαλύτερο μέρος της, κτιστεί από
τον Αλή-πασά, το 1815, ενσωματώνοντας μεγάλα τμήματα του υστεροβυζαντινού τείχους.
Τα δύο φυσικά οχυρά υψώματα αποτέλεσαν ήδη από τη βυζαντινή περίοδο τις δύο
ακροπόλεις του κάστρου, οι οποίες περιτειχίστηκαν νωρίς, η ΝΑ Ακρόπολη (Ιτς Καλέ) και η
ΒΑ Ακρόπολη (Ασλάν πασά).
ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΚΡΟΠΟΛΗ (ΑΣΛΑΝ ΠΑΣΑ)
Ο νεότερος περίβολος της βορειοανατολικής ακρόπολης είναι κτισμένος στη θέση της
αρχικής βυζαντινής οχύρωσης. Στο εσωτερικό συναντούμε αρκετά κτήρια της
Τουρκοκρατίας, όπως την Εστία, τον Μενδρεσέ και το Τζαμί του Ασλάν-πασά, στο οποίο
στεγάζεται σήμερα το Δημοτικό Μουσείο. Εκτός της ακρόπολης υπάρχουν τα εξής μνημεία:
Βιβλιοθήκη, Τουρκικό Λουτρό και Σουφαρί-σεράι.
Εστία: τετράγωνο οικοδόμημα με ανοιχτό προστώο (17ος αι.). Το εσωτερικό χωρίζεται με
τόξα σε δύο τετράγωνους χώρους, την κυρίως εστία με ημισφαιρικό θόλο και έναν δεύτερο
χώρο με ξυλόστεγη κάλυψη, όπως και το προστώο.
Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο): αποτελείται από σειρά μικρών θολοσκέπαστων
δωματίων, με μεγάλη ξυλόστεγη αίθουσα διδασκαλίας και ανοιχτό προστώο (17ος αι.).
Τζαμί Ασλάν-πασά: ιδρύθηκε από τον Ασλάν-πασά, το 1618. Αποτελείται από ένα μιναρέ,
έναν τετράγωνο τρουλλαίο χώρο, ένα προστώο στη δυτική πλευρά και μία στοά στη βόρεια,
στη δυτική και στη νότια πλευρά. Το εσωτερικό κοσμείται με γλυπτό και γραπτό ανεικονικό
διάκοσμο. Διάσπαρτος με τάφους είναι ο χώρος γύρω από το τζαμί, μεταξύ των οποίων και
ένας οκτάπλευρος θολοσκέπαστος τουρμπές.
Έξω από τη ΒΑ ακρόπολη σώζονται τρία δημόσιου χαρακτήρα κτίσματα της
Τουρκοκρατίας: η βιβλιοθήκη, το χαμάμ και το Σουφαρί-σεράι.
Βιβλιοθήκη: αποτελείται από μία μεγάλη τετράγωνη θολοσκέπαστη αίθουσα στο βόρειο
τμήμα, ένα μακρόστενο χώρο στη νότια πλευρά και ανοιχτό κιονοστήρικτο προστώο που
καλύπτει ολόκληρη την πρόσοψη.
Τουρκικό Λουτρό: κτίστηκε τον 16ο – 17ο αι. και ανακαινίστηκε αρκετές φορές. Έχει
τριμερή διάταξη: ένα θολοσκέπαστο αποδυτήριο, μία καμαροσκέπαστη αίθουσα και την
κυρίως αίθουσα του λουτρού, ένα σταυροειδή χώρο με θολοσκέπαστο το κεντρικό τμήμα και
καμαροσκέπαστες τις κεραίες.
Σουφαρί-σεράι: ογκώδες μακρόστενο λιθόκτιστο διώροφο κτήριο, που καλύπτεται με
τέσσερις παράλληλες δίρριχτες στέγες. Στην αυλή του αποκαλύφθηκαν τμήματα
βυζαντινού λουτρού. Σήμερα στο κτήριο στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
ΝΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ (ΙΤΣ-ΚΑΛΕ)
ΙΤΣ-ΚΑΛΕ
Στο εσωτερικό του κάστρου των Ιωαννίνων, που είναι χτισμένο στο νοτιοανατολικό άκρο
της πόλης, επάνω στη μικρή βραχώδη χερσόνησο που εισχωρεί στη λίμνη Παμβώτιδα,
υπάρχουν δύο φυσικά υψώματα που διαμορφώθηκαν ήδη από τη βυζαντινή εποχή ως
ακροπόλεις. Η νοτιανατολική ακρόπολη είναι γνωστή ως Ιτς Καλέ (=εσωτερική ακρόπολη), η
σημερινή μορφή της οποίας χρονολογείται στην ύστερη οθωμανική εποχή.
Όπως αποκάλυψαν πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες, η οικοδομική δραστηριότητα στο
κάστρο ξεκινά από την ελληνιστική περίοδο, ενώ, σύμφωνα με πηγές, κατά τους
βυζαντινούς χρόνους χτίστηκαν εδώ ο μητροπολιτικός ναός των Ταξιαρχών (περίπου στη
θέση του Φετιχιέ τζαμιού), ο ναός του Παντοκράτορα και κατοικίες Γιαννιωτών αρχόντων.
Στο χώρο αυτό τοποθετείται η μεσοβυζαντινή οχύρωση της πόλης των Ιωαννίνων, τμήμα
της οποίας αναγνωρίζεται στον κυκλικό πύργο του Βοημούνδου (11ος αι.). Όλα τα
λείψανα των βυζαντινών κτισμάτων καταστράφηκαν ολοκληρωτικά από τον Αλή πασά για
την εκτέλεση του οικοδομικού του προγράμματος στα τέλη του 18ου αιώνα. Με
επιχωματώσεις αύξησε το εμβαδόν της ακρόπολης τουλάχιστον έξι φορές και ανέγειρε
μεγαλοπρεπές Σεράι, από το οποίο διατηρούνται σήμερα μόνο λείψανα της βόρειας
πτέρυγάς του. Το Σεράι καταστράφηκε ολοσχερώς το 1870 από πυρκαγιά. Στη θέση του
αναγέρθηκε αρχικά Στρατιωτικό Νοσοκομείο και το 1958 το βασιλικό Περίπτερο από τον
ελληνικό στρατό. Σε αυτό στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο που εγκαινιάστηκε το 1995.
Στις αίθουσες του Μουσείου εκτίθενται ευρήματα ανασκαφών (γλυπτά, νομίσματα,
κεραμική), αποτοιχισμένες τοιχογραφίες, εικόνες και κειμήλια από όλη την Ήπειρο, που
χρονολογικά καλύπτουν τη βυζαντινή, μεταβυζαντινή και νεότερη περίοδο, από τον 4ο έως
το 19ο αιώνα.
Στο ανατολικότερο και ψηλότερο σημείο του Ιτς Καλέ δεσπόζει το Φετιχιέ τζαμί, που
κατασκευάστηκε γύρω στο 1795 από τον Αλή πασά ως ναός του Σεραγιού. Η κόγχη
προσευχής (μιχράμπ) και ο θόλος του κτιρίου φέρουν αξιόλογο ζωγραφικό και ανάγλυφο
διάκοσμο. Βορειοδυτικά του τζαμιού βρίσκεται το μνημείο που φιλοξενεί τους κτιστούς
τάφους του Αλή πασά και μιας εκ των συζύγων του. Το υπάρχον σιδερένιο κιγκλίδωμα
αποτελεί απομίμηση του αυθεντικού σφυρήλατου κιγκλιδώματος που σωζόταν έως περίπου
το 1940. Ένα μικρό κτίριο βόρεια του Φετιχιέ τζαμιού έχει ταυτιστεί με πυριτιδαποθήκη.
Σήμερα πραγματοποιούνται σε αυτό τα εκπαιδευτικά προγράμματα της 8ης Εφορείας
Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το λεγόμενο «θησαυροφυλάκιο», πιθανόν τμήμα του Σεραγιού,
είναι ένα κτίριο με καλοδουλεμένη, σχεδόν ισόδομη τοιχοποιία. Ένα τμήμα του
διαμορφώθηκε τον 20ο αιώνα σε ναό των Αγ. Αναργύρων, ενώ το υπόλοιπο στεγάζει τη
συλλογή αργυροχοΐας του Βυζαντινού Μουσείου, μίας τέχνης με μεγάλη ανάπτυξη στα
Ιωάννινα, κυρίως κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο. Βορειοδυτικά του «θησαυροφυλακίου»
βρίσκεται ένα μεγάλων διαστάσεων κτίριο, το οποίο και διαθέτει χώρο διεξαγωγής
πολλαπλών εκδηλώσεων. Τα μαγειρεία, ένα θολοσκέπαστο οικοδόμημα με καμινάδες,
οικοδομήθηκαν στο α’ μισό του 19ου αιώνα και σήμερα λειτουργούν ως αναψυκτήριο του
αρχαιολογικού χώρου.
ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΣΛΑΝ ΠΑ ΣΑ-ΜΕΝΤΡΕΣΕΣ
ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΕΡΑΓΙΟΥ ΑΛ Η ΠΑΣΑ
ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΛΟΥΤΡΟ
ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ ΑΣΛΑΝ ΠΑΣΑ
ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ ΙΤΣ ΚΑΛΕ
ΠΥΡΙΤΙΔΑΠΟΘΗΚΗ
ΣΟΥΦΑΡΙ ΣΕΡΑΪ
ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ ΤΖΑΜΙ ΑΣ ΛΑΝ ΠΑΣΑ
ΦΕΤΙΧΕ ΤΖΑΜΙ
Φετιχιέ τζαμί. Το mihra b (κόγχη προσευχής)
ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΘΩΜΑ
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΥΛΗ ΒΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
ΠΥΡΓΟΣ ΒΟΗΜΟΥΝΔΟ Υ
Πήγη :http://8eba.culture.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=73&Itemid=53
χερσόνησο στη δυτική όχθη της λίμνης. Από την οχύρωση, όπως αυτή εξελίχθηκε μετά τις
ριζικές ενδεχομένως εργασίες του 13ου αιώνα, αλλά και τις προσθήκες ή βελτιώσεις του
14ου αιώνα, διατηρείται σήμερα ένα μεγάλο μέρος, λιγότερο ή περισσότερο αναγνωρίσιμο,
στο σημερινό κάστρο. Ένα μεγάλο μέρος των βυζαντινών τειχών διατηρείται κατά μήκος
της οδού Ιουστινιανού, ενώ αρκετά τμήματά του σώζονται επίσης σε άλλα σημεία του
κάστρου. Στην νοτιοανατολική ακρόπολη, που είναι περισσότερο γνωστή ως Ιτς Καλέ,
πολύ κοντά στο χώρο που υψώνεται σήμερα το Φετιχιέ τζαμί, ήταν πιθανότατα κτισμένος ο
ναός του Αρχαγγέλλου Μιχαήλ, ο οποίος σύμφωνα με αρκετούς ερευνητές
υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός της πόλης.
Η σημερινή επιβλητική οχύρωση του κάστρου έχει, στο μεγαλύτερο μέρος της, κτιστεί από
τον Αλή-πασά, το 1815, ενσωματώνοντας μεγάλα τμήματα του υστεροβυζαντινού τείχους.
Τα δύο φυσικά οχυρά υψώματα αποτέλεσαν ήδη από τη βυζαντινή περίοδο τις δύο
ακροπόλεις του κάστρου, οι οποίες περιτειχίστηκαν νωρίς, η ΝΑ Ακρόπολη (Ιτς Καλέ) και η
ΒΑ Ακρόπολη (Ασλάν πασά).
ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΚΡΟΠΟΛΗ (ΑΣΛΑΝ ΠΑΣΑ)
Ο νεότερος περίβολος της βορειοανατολικής ακρόπολης είναι κτισμένος στη θέση της
αρχικής βυζαντινής οχύρωσης. Στο εσωτερικό συναντούμε αρκετά κτήρια της
Τουρκοκρατίας, όπως την Εστία, τον Μενδρεσέ και το Τζαμί του Ασλάν-πασά, στο οποίο
στεγάζεται σήμερα το Δημοτικό Μουσείο. Εκτός της ακρόπολης υπάρχουν τα εξής μνημεία:
Βιβλιοθήκη, Τουρκικό Λουτρό και Σουφαρί-σεράι.
Εστία: τετράγωνο οικοδόμημα με ανοιχτό προστώο (17ος αι.). Το εσωτερικό χωρίζεται με
τόξα σε δύο τετράγωνους χώρους, την κυρίως εστία με ημισφαιρικό θόλο και έναν δεύτερο
χώρο με ξυλόστεγη κάλυψη, όπως και το προστώο.
Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο): αποτελείται από σειρά μικρών θολοσκέπαστων
δωματίων, με μεγάλη ξυλόστεγη αίθουσα διδασκαλίας και ανοιχτό προστώο (17ος αι.).
Τζαμί Ασλάν-πασά: ιδρύθηκε από τον Ασλάν-πασά, το 1618. Αποτελείται από ένα μιναρέ,
έναν τετράγωνο τρουλλαίο χώρο, ένα προστώο στη δυτική πλευρά και μία στοά στη βόρεια,
στη δυτική και στη νότια πλευρά. Το εσωτερικό κοσμείται με γλυπτό και γραπτό ανεικονικό
διάκοσμο. Διάσπαρτος με τάφους είναι ο χώρος γύρω από το τζαμί, μεταξύ των οποίων και
ένας οκτάπλευρος θολοσκέπαστος τουρμπές.
Έξω από τη ΒΑ ακρόπολη σώζονται τρία δημόσιου χαρακτήρα κτίσματα της
Τουρκοκρατίας: η βιβλιοθήκη, το χαμάμ και το Σουφαρί-σεράι.
Βιβλιοθήκη: αποτελείται από μία μεγάλη τετράγωνη θολοσκέπαστη αίθουσα στο βόρειο
τμήμα, ένα μακρόστενο χώρο στη νότια πλευρά και ανοιχτό κιονοστήρικτο προστώο που
καλύπτει ολόκληρη την πρόσοψη.
Τουρκικό Λουτρό: κτίστηκε τον 16ο – 17ο αι. και ανακαινίστηκε αρκετές φορές. Έχει
τριμερή διάταξη: ένα θολοσκέπαστο αποδυτήριο, μία καμαροσκέπαστη αίθουσα και την
κυρίως αίθουσα του λουτρού, ένα σταυροειδή χώρο με θολοσκέπαστο το κεντρικό τμήμα και
καμαροσκέπαστες τις κεραίες.
Σουφαρί-σεράι: ογκώδες μακρόστενο λιθόκτιστο διώροφο κτήριο, που καλύπτεται με
τέσσερις παράλληλες δίρριχτες στέγες. Στην αυλή του αποκαλύφθηκαν τμήματα
βυζαντινού λουτρού. Σήμερα στο κτήριο στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
ΝΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ (ΙΤΣ-ΚΑΛΕ)
ΙΤΣ-ΚΑΛΕ
Στο εσωτερικό του κάστρου των Ιωαννίνων, που είναι χτισμένο στο νοτιοανατολικό άκρο
της πόλης, επάνω στη μικρή βραχώδη χερσόνησο που εισχωρεί στη λίμνη Παμβώτιδα,
υπάρχουν δύο φυσικά υψώματα που διαμορφώθηκαν ήδη από τη βυζαντινή εποχή ως
ακροπόλεις. Η νοτιανατολική ακρόπολη είναι γνωστή ως Ιτς Καλέ (=εσωτερική ακρόπολη), η
σημερινή μορφή της οποίας χρονολογείται στην ύστερη οθωμανική εποχή.
Όπως αποκάλυψαν πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες, η οικοδομική δραστηριότητα στο
κάστρο ξεκινά από την ελληνιστική περίοδο, ενώ, σύμφωνα με πηγές, κατά τους
βυζαντινούς χρόνους χτίστηκαν εδώ ο μητροπολιτικός ναός των Ταξιαρχών (περίπου στη
θέση του Φετιχιέ τζαμιού), ο ναός του Παντοκράτορα και κατοικίες Γιαννιωτών αρχόντων.
Στο χώρο αυτό τοποθετείται η μεσοβυζαντινή οχύρωση της πόλης των Ιωαννίνων, τμήμα
της οποίας αναγνωρίζεται στον κυκλικό πύργο του Βοημούνδου (11ος αι.). Όλα τα
λείψανα των βυζαντινών κτισμάτων καταστράφηκαν ολοκληρωτικά από τον Αλή πασά για
την εκτέλεση του οικοδομικού του προγράμματος στα τέλη του 18ου αιώνα. Με
επιχωματώσεις αύξησε το εμβαδόν της ακρόπολης τουλάχιστον έξι φορές και ανέγειρε
μεγαλοπρεπές Σεράι, από το οποίο διατηρούνται σήμερα μόνο λείψανα της βόρειας
πτέρυγάς του. Το Σεράι καταστράφηκε ολοσχερώς το 1870 από πυρκαγιά. Στη θέση του
αναγέρθηκε αρχικά Στρατιωτικό Νοσοκομείο και το 1958 το βασιλικό Περίπτερο από τον
ελληνικό στρατό. Σε αυτό στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο που εγκαινιάστηκε το 1995.
Στις αίθουσες του Μουσείου εκτίθενται ευρήματα ανασκαφών (γλυπτά, νομίσματα,
κεραμική), αποτοιχισμένες τοιχογραφίες, εικόνες και κειμήλια από όλη την Ήπειρο, που
χρονολογικά καλύπτουν τη βυζαντινή, μεταβυζαντινή και νεότερη περίοδο, από τον 4ο έως
το 19ο αιώνα.
Στο ανατολικότερο και ψηλότερο σημείο του Ιτς Καλέ δεσπόζει το Φετιχιέ τζαμί, που
κατασκευάστηκε γύρω στο 1795 από τον Αλή πασά ως ναός του Σεραγιού. Η κόγχη
προσευχής (μιχράμπ) και ο θόλος του κτιρίου φέρουν αξιόλογο ζωγραφικό και ανάγλυφο
διάκοσμο. Βορειοδυτικά του τζαμιού βρίσκεται το μνημείο που φιλοξενεί τους κτιστούς
τάφους του Αλή πασά και μιας εκ των συζύγων του. Το υπάρχον σιδερένιο κιγκλίδωμα
αποτελεί απομίμηση του αυθεντικού σφυρήλατου κιγκλιδώματος που σωζόταν έως περίπου
το 1940. Ένα μικρό κτίριο βόρεια του Φετιχιέ τζαμιού έχει ταυτιστεί με πυριτιδαποθήκη.
Σήμερα πραγματοποιούνται σε αυτό τα εκπαιδευτικά προγράμματα της 8ης Εφορείας
Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το λεγόμενο «θησαυροφυλάκιο», πιθανόν τμήμα του Σεραγιού,
είναι ένα κτίριο με καλοδουλεμένη, σχεδόν ισόδομη τοιχοποιία. Ένα τμήμα του
διαμορφώθηκε τον 20ο αιώνα σε ναό των Αγ. Αναργύρων, ενώ το υπόλοιπο στεγάζει τη
συλλογή αργυροχοΐας του Βυζαντινού Μουσείου, μίας τέχνης με μεγάλη ανάπτυξη στα
Ιωάννινα, κυρίως κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο. Βορειοδυτικά του «θησαυροφυλακίου»
βρίσκεται ένα μεγάλων διαστάσεων κτίριο, το οποίο και διαθέτει χώρο διεξαγωγής
πολλαπλών εκδηλώσεων. Τα μαγειρεία, ένα θολοσκέπαστο οικοδόμημα με καμινάδες,
οικοδομήθηκαν στο α’ μισό του 19ου αιώνα και σήμερα λειτουργούν ως αναψυκτήριο του
αρχαιολογικού χώρου.
ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΣΛΑΝ ΠΑ ΣΑ-ΜΕΝΤΡΕΣΕΣ
ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΕΡΑΓΙΟΥ ΑΛ Η ΠΑΣΑ
ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΛΟΥΤΡΟ
ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ ΑΣΛΑΝ ΠΑΣΑ
ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ ΙΤΣ ΚΑΛΕ
ΠΥΡΙΤΙΔΑΠΟΘΗΚΗ
ΣΟΥΦΑΡΙ ΣΕΡΑΪ
ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ ΤΖΑΜΙ ΑΣ ΛΑΝ ΠΑΣΑ
ΦΕΤΙΧΕ ΤΖΑΜΙ
Φετιχιέ τζαμί. Το mihra b (κόγχη προσευχής)
ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΘΩΜΑ
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΥΛΗ ΒΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
ΠΥΡΓΟΣ ΒΟΗΜΟΥΝΔΟ Υ
Πήγη :http://8eba.culture.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=73&Itemid=53
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου